Hebben vertalers nog een toekomst?

Al vele jaren ga ik regelmatig wandelen met een lieve vriendin. Onder het lopen praten we over alles wat we laatste tijd hebben meegemaakt – en natuurlijk over onze kinderen. De afgelopen paar jaar was mijn vriendin vaak best wel ongerust over haar dochter. Die lieve meid was namelijk begonnen aan een studie ‘Duits’, en had het dubieuze plan opgevat om vertaler te worden. ‘En dat in deze tijd, waar iedereen toch weet dat binnenkort alle vertalers zonder werk zitten!’

Elke keer weer probeerde ik de bezorgde moeder gerust te stellen: ‘Dat valt echt wel mee. Door de toenemende internationalisatie is er nu juist veel meer vraag naar vertalingen. En dat zal voorlopig ook zo blijven.’ En: ‘Kijk dan naar mij – ik kan er toch ook prima van rondkomen!’ 

Toen ik zelf fulltime als freelance vertaler begon, kreeg ik de boven genoemde opvatting ook regelmatig te horen van vrienden en kennissen, die zich helemaal niet in de huidige markt voor vertaalwerk (vraag en aanbod) hadden verdiept. Maar juist het tegendeel is waar, hoewel er daadwerkelijk ondertussen automatische vertaalprogramma’s bestaan die best wel goed werk leveren. 

Je zou de situatie van de vertalers kunnen vergelijken met de situatie van de bakkers in de vorige eeuw. Heeft er toen ooit iemand gedacht dat alle bakkers werkeloos zouden worden, omdat er broodbakmachines werden uitgevonden? Of omdat er fabrieken ontstonden, waar de broodjes van de lopende band kwamen? 

Door de eeuwen heen is de vraag naar brood sterk veranderd. Lang geleden aten de arme mensen pap, en alleen de rijken hadden brood.  Toen kwam er een tijd dat de meeste huisvrouwen hun eigen brood bakten. Nu wil iedereen brood uit de winkel. De technologieën zijn veranderd, en daarmee is de vraag naar kant-en-klaar brood en gebak alleen maar gestegen. Ook elke zogenaamde ‘ambachtelijke bakker’ gebruikt vandaag machines in zijn bakkerij.

Net zo heeft de wereld van de vertalers in de afgelopen jaren een enorme omwenteling meegemaakt. Nog niet zo lang geleden werden alleen bestsellers en krantenartikelen vertaald. Grote bedrijven hadden een secretaresse met talenkennis die de correspondentie met het buitenland kon verzorgen. Kleine bedrijven richtten zich alleen op lokale klanten en dachten er niet eens aan hun product of service ook over de grens aan te bieden. 

Door alle technologische ontwikkelingen – waaronder de opkomst van het internet – is de vraag naar vertaalwerk in de afgelopen decennia explosief gestegen. Tegenwoordig willen heel veel bedrijven hun website, e-book of online service in meerdere talen – of tenminste ook in het Engels – aanbieden.

Overweeg je om zelf als freelance vertaler aan de slag te gaan, laat je dan niet van je stuk brengen door de zogenaamde concurrentie van de automatische vertaalprogramma’s. Voorlopig is er nog voldoende werk. Leer de moderne technologieën in te zetten om sneller en beter werk te leveren. En weet dat ook de allerbeste automatische vertaal-tools de mens niet helemaal kunnen vervangen. 

Het is nog steeds nodig om automatisch vertaalde teksten door een mens te laten corrigeren, die de onvermijdelijke taalfouten eruit haalt. Want ook goede programma’s leggen soms verkeerde verbanden. Zij leveren vaak goed werk voor zakelijke of wetenschappelijke teksten, maar missen ‘het menselijk aspect’. Daardoor zijn zij minder geschikt voor teksten die een bepaalde ‘boodschap’ moeten overbrengen. Humor, ironie, emoties en beeldspraak worden meestal niet op de juiste manier weergeven; en dan heb ik het nog niet eens over woordgrappen of poëzie. Dit soort teksten kunnen nog steeds het beste door een mens worden vertaald.

Bij onze laatste wandeling was mijn vriendin trouwens weer helemaal blij. Haar dochter heeft de studie bijna afgerond. Afgelopen zomer heeft zij stage gelopen bij een groot vertaalbureau in Duitsland en wordt nu door dit bedrijf zo overspoeld met werk dat zij bijna geen tijd meer heeft voor haar scriptie. Ik had ook niet anders verwacht.

---------------------------------------

Ute de Vries

Freelance vertaler - Engels-Duits-Nederlands

Schrijver

Taalcoach

www.fromwordtowordtranslations.com